พระวิภังค์

พระวิภังค์

ปัญจักขันธา,                                                   ขันธ์ห้า คือส่วนประกอบห้าอย่าง

รวมเข้าเป็นชีวิต ได้แก่,

รูปักขันโธ,                                                       รูปขันธ์คือส่วนที่เป็นรูปภายนอกและภายใน

คือร่างกายนี้,ประกอบด้วยธาตุ ๔

เวทะนากขันโธ,                                               เวทนาขันธ์คือความรู้สึกเสวยอารมณ์

ที่เป็นสุข เป็นทุกข์หรือเฉยๆ

สัญญากขันโธ,                                                 สัญญาขันธ์คือความจำได้หมายรู้ในอารมณ์ ๖

สังขารักขันโธ,                                                 สังขารขันธ์คือความคิดปรุงแต่งจิตให้ดี

หรือชั่วหรือกลางๆ ,

วิญญาณักขันโธ,                                              วิญญาณขันธ์คือความรู้แจ้งในอารมณ์ทางอายตนะทั้ง ๖

ตัตถะ กะตะโม รูปักขันโธ,                               บรรดาขันธ์ทั้งหมด รูปขันธ์เป็นอย่างไร?

ยังกิญจิ รูปัง,                                                   รูปอย่างใดอย่างหนึ่ง,

อะตีตานาคะตะปัจจุปันนัง,                             ที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน,

อัชฌัตตัง วา,                                                   ภายในก็ตาม,

พะหิทธา วา,                                                    ภายนอกก็ตาม,

โอฬาริกัง วา สุขุมัง วา,                                   หยาบก็ตาม ละเอียดก็ตาม,

หีนัง วา ปะณีตัง วา,                                        เลวก็ตาม ประณีตก็ตาม,

ยัน ทูเร สันติเก วา,                                          อยู่ไกลก็ตาม อยู่ไกล้ก็ตาม,

ตะเทกัชฌัง อะภิสัญญูหิตฺวา อะภิสังขิปิตฺวา,   ย่นกล่าวรวมกัน,

อะยัง วุจจะติ รูปักขันโธ.                                 เรียกวารูปขันธ์